Zatrucia ołowiem są u ptaków dość częste, lecz niewiele osób zdaje sobie sprawę z tego, że inne metale ciężkie także są ważnymi czynnikami toksycznymi. Cynk i kadm wywołują podobne objawy jak w przypadku zatrucia ołowiem, a przez to mogą być mylnie rozpoznawane. Zatrucia rtęcią zdarzają się rzadziej. Ilość źródeł ołowiu w środowisku w ostatnich latach zmalała, nie dotyczy zaś taka sytuacja cynku, kadmu i rtęci; przez co wzrasta odsetek intoksykacji tymi metalami, dorównując schorzeniom wywołanym ołowiem. Artykuł, który za chwilę przeczytacie traktuje o objawach klinicznych, zagrożeniach oraz leczeniu zatruć metalami ciężkimi u nimf.

Źródła metali ciężkich

Rozpatrywane przez nas metale to ołów, cynk, kadm i rtęć. Oczywiście, w przyrodzie występuje wiele innych metali, lecz są one na tyle rzadkie, że nie stanowią dużego zagrożenia dla naszych pupili. Na jeden z nich, wapń, istnieje w organizmie ptaka duże zapotrzebowanie i jest on w zasadzie nietoksyczny (aczkolwiek duże ilości prowadzą do poważnych komplikacji).

W przypadku nimf najczęściej spotykamy się z zatruciami ołowiem. Metal ten, ze względu na swe właściwości, jest wykorzystywany w urządzeniach elektrycznych i grzewczych, jako izolator zapobiegający napromieniowaniu (promieniowanie X), dla zabezpieczenia metali przed korozją (np. w osłonach przewodów elektrycznych) oraz ze względu na swe właściwości plastyczne i łatwość obróbki w witrażach, a także jako obciążnik w niektórych zabawkach.

W gospodarstwie domowym możemy znaleźć ołów w:

• ciężarkach ołowianych do układania zasłon i draperii
• obwolutach w przypadku niektórych butelek wina
• szybach i innych wyrobach witrażowych
• niektórych lustrach
• bateriach
• biżuterii
• kaflach i linoleum
• przewodach elektrycznych i drutach galwanizowanych
• starych obrazach (farby!!!)
• niektórych zabawkach jako obciążnik
• wnoszony do domu z ulicy na podeszwach butów

Źródła innych metali

Cynk, kadm i rtęć to tzw. pierwiastki śladowe. Ich atomy wchodzą w ciele w rozmaite - często szkodliwe - reakcje.

Kadm możemy znaleźć w drucie do lutowania, powłokach galwanicznych, farbach i bateriach. Często jest używany jako zabezpieczenie metali przed korozją i stąd występuje w wyrobach z drutu i siatkach. Niekiedy są to rzeczy wykorzystywane przez nieświadomych zagrożenia właścicieli do budowy klatek dla ptaków. Przykładem są tu siatki z drutu, zarówno plecione , jak i spawane, materiały wykorzystywane do konstrukcji klatek dla królików.
Uwaga!!! Kadm jest wybitnie toksyczny dla papug!!!

Rzadziej spotykamy się w domu z rtęcią, używaną w termometrach, termostatach, niektórych środkach przeciwgrzybiczych i odkażających. Jest ona toksyczna w przypadku wdychania jej oparów, połknięcia a nawet przy kontakcie ze skórą. Pary rtęci są wysoce niebezpieczne, powodują często ciężkie zapalenia płuc.

Cynk znajduje się w drutach do lutowania, drutach galwanizowanych, bateriach i niektórych farbach. Nie jest on sam przez siebie toksyczny, a nawet, jako mikroelement, pożądany jest w pożywieniu nimf. Jego niedobór prowadzi do anemii, zahamowania wzrostu i rozwoju ptaka, z drugiej strony, jego nadmiar może wywołać objawy zatrucia podobne do ołowicy.

Zapobieganie zatruciom

Bardzo ważne jest zapobieganie kontaktowi ptaka z metalami ciężkimi. Nigdy nie wolno zezwalać nimfie na zabawę poza klatką bez nadzoru - nie tylko ze względu na niebezpieczeństwo zatrucia, ale i inne, liczne zagrożenia. Zawsze trzeba sprawdzać dokładnie otoczenie, w którym nimfa będzie się bawić pod kątem substancji toksycznych i metali ciężkich, a ich źródła, w miarę możliwości, usunąć. Istotny jest odpowiedni dobór materiału do budowy klatki lub woliery, gdyż metalowe siatki mogą zawierać toksyczne pierwiastki. Najlepiej więc używać stali nierdzewnej i drutu plecionego (nie spawanego). Zamki klatek powinny być wykonane ze stopów nie zawierających ołowiu. Podobnie należy sprawdzać zabawki używane przez nimfę.

Objawy zatrucia metalami ciężkimi

Metale ciężkie mają bardzo do siebie zbliżone działanie biologiczne i wywoływane przez poszczególne z nich objawy są trudne do rozróżnienia.

Zatrucia rtęcią dzielimy na dwa typy: ostre i przewlekłe.

Zatrucie ostre skutkuje zapaleniem płuc i nagłą śmiercią ptaka.

Zatrucie przewlekłe wywołuje ślinotok, podrażnienie jamy ustnej, zapalenie płuc i oskrzeli (w razie kontaktu z parami rtęci), krwotoki z nosa, utratę piór, biegunkę (często krwawą!), uszkodzenie nerek, ataksję (zaburzenia ruchu) i niedowłady oraz drgawki. Testy kliniczne mogą wykazywać nieodwracalną anemię (bardzo niski poziom krwinek czerwonych).

Kadm jest toksyczny nawet w niedużych dawkach. Z tego powodu testy mogą nie wykazać jego obecności jako przyczyny zatrucia. Objawy są podobne do wywoływanych przez rtęć (krwawa biegunka, konwulsje, dezorientacja ptaka).

Ołów zazwyczaj uszkadza przewód pokarmowy i układ nerwowy. Wywołuje biegunkę i krwiomocz. Odchody ptaka są często zielone. Nimfy często wykazują objawy niecharakterystyczne, jak osowiałość, są napuszone, nie mają apetytu, mają biegunkę i wymioty. Co ciekawe, jako jedyny objaw zatrucia występuje niekiedy paraliż jednej łapki, choć znacznie częściej niedowład dotyczy obydwu łapek. Mogą pojawić się drgawki i napady padaczkowe.

Cynk jest niezbędnym składnikiem w diecie jako mikroelement. Jego nadmiar wywołuje objawy podobne do zatrucia ołowiem.

Zatrucie ostre:

• biegunka, odchody o zielonkawym kolorze
• krwiomocz, zabarwiający odchody na kolor czerwony
• ataksja, zaburzenia ruchu, bezład, ptak zachowuje się jakby był "pijany"
• paraliż
• ślepota
• wymioty
• depresja, osowiałość
• drgawki, napady konwulsji
• zapalenie płuc w przypadku wdychania trujących par (rtęć!!!)

Zatrucie przewlekłe:

• wszystkie objawy zatrucia ostrego
• zły stan upierzenia, ciemnienie i osłabienie piór
• słaby i zdeformowany dziób

Rozpoznanie

Rozpoznanie zatruć jest często utrudnione, ponieważ właściciele ptaków sporadycznie zdają sobie sprawę z ekspozycji ich podopiecznego na obecność metali ciężkich. Zwykle gotowi są przysiąc, że kontakt ptaka z tymi czynnikami był niemożliwy. Po dokładnym przeszukaniu domu zaś odkrywają często przyczynę zatrucia. Niekiedy nie udaje się ustalić czynnika szkodliwego, co grozi powtarzaniem się zatruć w przyszłości. Dobrze jest sprawdzić, gdzie papuga mogła przebywać w domu bez nadzoru. Rozpoznanie może ułatwić sprawdzenie materiałów użytych do budowy i wyposażenia klatki oraz zabawek używanych przez papugę. Dokładna analiza zwyczajów i zachowań ptaka także może być pomocna (np. gryzienie witraży lub luster).
To wszystko powinno być zawarte w historii choroby nimfy.

Analiza krwi

Testy wykazują umiarkowany wzrost liczby białych krwinek. Występuje niedokrwistość (od średniej do ciężkiej), jeśli zatrucie utrzymywało się od pewnego czasu.

Zdjęcia rentgenowskie

Niekiedy w żołądku ptaków są widoczne obiekty zawierające metale. Lecz jest też wiele innych obiektów, które występują normalnie, a na obrazie rentgenowskim wyglądają podobnie. Ołów może gromadzić się w ciele ptaka powoli, doprowadzając w końcu do zatrucia. Poza tym, obiekty zawierające metal nie zawsze uwidaczniają się na zdjęciu. Innymi słowy - ich obecność nie potwierdza zatrucia, a nieobecność jego nie wyklucza.

Poziomy metali ciężkich we krwi

Ich określenie może dopomóc w rozpoznaniu zatrucia.

Poziom kadmu należy bardzo dokładnie ustalić, ze względu na to, że już bardzo małe ilości mogą skutkować zatruciem.

We wszystkich podejrzanych przypadkach rutyną powinny być testy na obecność ołowiu, kadmu i cynku.

Leczenie zatruć metalami ciężkimi

Na kurację powinny składać się:

• - usunięcie metalu z przewodu pokarmowego
• -obniżenie jego poziomu we krwi i tkankach
• -ogólne leczenie wspierające

Usuwanie metali ciężkich z przewodu pokarmowego

Jeśli występują dowody obecności metali ciężkich w przewodzie pokarmowym na zdjęciu RTG należy niezwłocznie przystąpić do ich usuwania. Pomocne jest w tym podawanie pokarmu bogatego w błonnik. Na ziarna i warzywa podawane ptakowi dobrze jest podać Metamucil , a także olej (1-2 kropli dziennie). Jeśli metal utrzymuje się w przewodzie pokarmowym nawet po kilku tygodniach - może być konieczna interwencja chirurgiczna, naturalnie jako środek ostateczny i dopiero wtedy, gdy ptak odzyska w części siły po uprzednio stosowanych kuracjach.

Odtrutki

Możemy obniżyć poziom metali ciężkich we krwi i tkankach ptaka stosując CalciumEDTA (wersonian wapnia). Wiąże on jony metali ciężkich zawartych we krwi, po czym są one wydalane z organizmu. Niekiedy zachodzi konieczność przewlekłego stosowania CaEDTA, dopóki z przewodu pokarmowego nie zostanie usunięty metal. W razie niepowodzenia konieczna jest interwencja chirurgiczna.

Leczenie podtrzymujące

Koniecznie jest podawanie nimfie dużych ilości płynów oraz dążenie do obniżenia stężeń toksycznych we krwi i tkankach.

Antybiotyki są pomocne w zwalczaniu wszelkich towarzyszących infekcji.

Bogato składnikowa i wysokokaloryczna dieta pomoże nimfie nabrać sił i poradzić sobie ze skutkami zatrucia.

Wnioski

Większość zatruć metalami ciężkimi jest uleczalna, jeśli zostaną one odpowiednio wcześnie zdiagnozowane. Niektóre ptaki giną tak nagle, że właściciel podejrzewa atak serca. Każdy ptak powinien być zbadany po śmierci, a jego otoczenie skontrolowane pod kątem śladów gryzienia prętów klatek, ścian itp.

Niestety, nie zawsze udaje się uratować papugę. Niektóre szybko zdrowieją, u innych zaś, jeśli przeżyją, utrzymują się napady konwulsji lub niedowłady.

Tak jak przy każdych zatruciach - najlepszą obroną jest zapobieganie.

Od red. nie należy samemu leczyć ptaków korzystając z powyższych wskazówek. Leczenie powinien prowadzić lekarz.

Artykuł pochodzi ze stron Cockatiel czyli Nimfa, z roku 2002. Jest to artykuł tłumaczony. W języku angielskim ukazał się na stronach National Cockatiel Society; dla "Cockatiela czyli Nimfy" tłumaczyła Magdalena Turowska