|
Nazwą tą określa się zakażenie Salmonella Enteritidis
oraz innymi orzęsionymi pałeczkami Salmonella.
Salmonella może wystąpić u wszystkich gatunków
ptaków, najbardziej wrażliwe na zakażenie są ptaki
młode. Obraz kliniczny (objawy) jest uzależniony od
kilku czynników, przede wszystkim od zjadliwości
konkretnego zarazka, ilości bakterii, drogi zakażenia,
kondycji ptaków oraz ich statusu immunologicznego, a
także od czynników środowiskowych i warunków
zoohigienicznych.
Etiologia
W Polsce najczęściej izoluje się S. Enteritidis
(kury, kurczęta rzeźne) i S. Typhimurium (kaczki, gęsi,
kury, indyki, gołębie).
Salmonelle są mało wrażliwe na warunki środowiskowe,
np. w wodzie mogą przeżyć nawet do 4 miesięcy.
Wrażliwe są na powszechnie stosowane środki
dezynfekcyjne.
Epizootiologia
Do zakażenie może dojść u wszystkich gatunków ptaków,
w każdym wieku. Najbardziej wrażliwe są jednak ptaki
młode.
Zakażenie może nastąpić drogą pionową (poprzez jajo)
oraz poziomą (bezpośrednio lub przez zakażone produkty).
W przypadku zakażonych jaj, w klujniku dochodzi do
zakażenia zdrowych piskląt od chorych drogą oddechową
lub pokarmową. Jaja mogą być zakażone zarówno
wewnętrznie (w przypadku zaatakowania przez Salmonelle
układu rozrodczego kury) jak i zewnętrznie (zakażona
odchodami chorych kur skorupka).
Dorosłe ptaki zakażają się przede wszystkim drogą
pokarmową. Źródłem zakażenia jest wtedy zanieczyszczona
pasza oraz woda. W niektórych przypadkach (zwłaszcza w
stadach poddanych czynnikom stresującym) może dojść do
zakażenia drogą oddechowa.
Do przenoszenia zarazka mogą przyczyniać się
pracownicy, owady, gryzonie, dzikie ptaki. Zarazki mogą
być także przenoszone w środkach transportu oraz poprzez
sprzęt. Ptaki mogą się też zarazić od chorego (lub
nosiciela) człowieka lub innego zwierzęcia.
Zakażeniu w stadach sprzyja bezobjawowe nosicielstwo
oraz długotrwałe siewstwo zarazka.
Czynniki usposabiające
Najważniejszym czynnikiem usposabiającym jest stres,
który obniża odporność ptaków. Poza tym niedobory
zwłaszcza witaminy A.
Objawy kliniczne
Okres inkubacji wynosi zwykle od kilkunastu godzin do
kilku dni.
U piskląt zakażonych w jaju
przebieg choroby na ogół jest ostry, posocznicowy.
Występuje biegunka, osłabienie, a czasami objawy nerwowe
takie jak przewracanie się na grzbiet i porażenia
(zwłaszcza u kaczek i gęsi). Może nie dojść do
zresorbowania woreczka żółtkowego oraz może występować
zapalenie pępka. U kacząt i indycząt może
występować serowato-ropne zapalenie spojówek.
Śmiertelność jest wysoka.
U kurcząt zakażonych powyżej 7.
dnia życia na ogół jedynym objawem jest biegunka
(wyraźnie jest widoczna mokra ściółka). Dochodzi do
różnicowania się stada. Jest to niebezpieczna postać
ponieważ nie zawsze jest diagnozowana jako salmonelloza.
W przypadku niezdiagnozowania w momencie stresu
następuje obniżenie odporności błon śluzowych jelit i
bakterie przedostają się do krwi i narządów. Powoduje to
zanieczyszczenie mięsa i jest zagrożeniem dla ludzi.
U niosek bakterie
kolonizują układ pokarmowy (niezależnie od drogi
zakażenia), a także mogą przedostać się do układu
rozrodczego. Niektóre serowary wykazują dużą
patogenność, dochodzi do bakteriemi oraz zapalenia
jajników, jajowodów i otrzewnej. Konsekwencją są
zarażone jaja. W stadzie dochodzi do spadku nieśności
oraz wylęgalności jaj. Często są to jedyne objawy
salmonellozy w stadzie niosek.
Śmiertelność zależy od zjadliwości szczepu
Salmonelli, na ogół nie przekracza 10%. Choroba jednak
przynosi duże straty ekonomiczne.
Diagnostyka
Rozpoznanie nie jest możliwe na podstawie objawów
klinicznych. W dużych hodowlach prowadzone jest
monitorowanie sytuacji epidemiologicznej. W Polsce
obowiązują krajowe programy zwalczania salmonelloz w
stadach drobiu. Salmonellozy podlegają obowiązkowi
rejestracji.
Salmonellozy diagnozuje się poprzez badania
bakteriologiczne, serologiczne (np. ELISA) oraz techniki
biologii molekularnej (np. PCR).
Diagnostyka różnicowa
Przede wszystkim trzeba brać pod uwagę pasterelozę,
chlamydofilozę, kolibakteriozę. W przypadku głownie
kacząt i gęsiąt także niektóre choroby wirusowe.
Leczenie i zapobieganie
Leczenie polega na podawaniu preparatów
przeciwbakteryjnych. Dużym problemem jest lekooporność
Salmonelli, która zmienia się zarówno w czasie jak i
lokalnie, zależy także od szczepu, którym zarażone są
konkretne ptaki. W chowie stadnym wprowadzone zostały
ograniczenia w stosowaniu niektórych leków ze względu na
zagrożenie dla ludzi.
Jedyną możliwością efektywnego leczenia jest
wykonanie bada bakteriologicznych z antybiogramem.
Wskaże to jaki lek należy zastosować w tym konkretnym
przypadku. Jeśli nie ma możliwości wykonania badań
pomocne może być skontaktowanie sie z lekarzem
zajmującym się na danym terenie drobiem - taki lekarz
będzie wiedział jakie szczepy są najczęstsze w danej
okolicy. Da to większą szansę trafienia z antybiotykiem
niż podawanie całkiem w ciemno.
Najlepszą metodą jest zapobieganie wystąpieniu
salmonellozy. Należy zachowywać odpowiednie warunki
zootechniczne, kupować kurczęta tylko ze stad wolnych od
Salmonellozy, przeprowadzać co jakiś czas badania
kontrolne. Ponieważ zakażenie może przenosić się także
przez pasze, dobrze jest kupować paszę z atestem
stwierdzający, że nie jest zakażona Salmonellą. Powinno
się unikać pasz zawierających białka zwierzęce.
Niektórzy stosują zakwaszanie wody kwasami
organicznymi. Można też podawać preparaty probiotyczne
(przeznaczone dla drobiu). Preparaty takie powinno się
podawać kurczętom jak najwcześniej po wykluciu oraz
zawsze w przypadku jakichkolwiek zmian (zakup nowych,
zmiana pomieszczeń, zmiana paszy), a także po każdej
kuracji antybiotykowej. W czasie zmian można też podawać
zakwaszoną wodę do picia.
Bardzo ważna jest higiena lęgów, zarówno naturalnych
jak i sztucznych.
W Polsce dopuszczone jest stosowanie szczepień.
Zoonoza
Salmonellozy wywołane przez S. Enteritidis są
zoonozami, to znaczy chorobami, którymi może zarazić się
człowiek. Salmonelle powodują u ludzi zatrucia
pokarmowe. Wymienione tutaj Salmonelle są także
zagrożeniem dla innych zwierząt.
Do zakażenia może dojść w wyniku bezpośredniego
kontaktu z chorymi zwierzętami, a także przez zjedzenie
zanieczyszczonej żywności. Zakażone może być mięso oraz
jaja. Do zakażenia jaja może dojść w jajniku (wtedy
salmonelle znajdują się w żółtku), w jajowodzie (w
białku), w steku (na skorupce). Zakażone mogą też zostać
jaja zdrowej kury, już po zniesieniu po zanieczyszczeniu
kałem chorych ptaków.
Salmonelle giną po kilkunastu sekundach ogrzewania
wrzątkiem, a po ok. 10 minutach w temperaturze 60
stopni.
Okres inkubacji wynosi przeciętnie 12-72 godziny.
Następnie rozwija się zakażenie bezobjawowe, potem
pojawiają się nieznaczne objawy nieżytu żołądka i jelit
albo zakażenie pełnoobjawowe. Nasilenie objawów zależy
od szczepu oraz ilości spożytych patogenów, a także od
stopnia odporności. Pełne objawy salmonellozy to wysoka
gorączka, nudności, wymioty, bóle brzucha, silna
biegunka, bóle głowy. U osób o niższej odporności
(głownie dzieci i osoby starsze) może dojść do ropnych
zapaleń mózgu i rdzenia, płuc, układu moczowego, nerek,
wsierdzia, a u dzieci także ucha środkowego.
Sporadycznie może dojść do posocznicy. Ciężkie postaci
salmonellozy wymagają hospitalizacji.
Bibliografia
|
